Pism Św. Franciszka jest niewiele, ale są. Tematycznie dzielimy je na cztery umowne grupy: Napomnienia, Reguły, Listy, Modlitwy. Gdy zaś chodzi o sposób powstania, wyróżniamy autografy, czyli pisma, które wyszły spod ręki Franciszka, pisma dyktowane, czyli takie, w których powstaniu Franciszek posłużył się sekretarzem (lub sekretarzami), wreszcie pisma relacjonowane, a więc takie, których Franciszek nie zamierzał podawać w formie pisemnej (modlitwy, wypowiedzi, nauki), zostały jednak – mniej lub bardziej wiernie – zapamiętane i zapisane, lub przynajmniej streszczone przez inne osoby.
Herb Franciszkanów
Niektórzy badacze franciszkanizmu przyjmują inne podziały pism Franciszka, nie będziemy się jednak tym zajmować; na nasz użytek te dwa podziały wystarczą.
Do naszych czasów dochowały się tylko dwa autografy. Są to: z grupy Listów „List do brata Leona” i z grupy Modlitw „Uwielbienie Boga Najwyższego”, które na odwrocie ma „Błogosławieństwo dla brata Leona”. Pierwszy dokument przechowywany jest w katedrze w Spoleto, drugi – w bazylice św. Franciszka w Asyżu.
Tak więc brat Leon, jeden z pierwszych towarzyszy Franciszka, przyczynił się do tego, że przynajmniej te dwa własnoręczne pisma Serafickiego Ojca dotrwały do naszych czasów.
Do autografów należy też zaliczyć „Zachętę do uwielbienia Boga”. Została ona własnoręcznie napisana przez Franciszka i autograf jej znany był jeszcze w XVI w., dziś jednak już nie istnieje, a tekst modlitwy znamy tylko z odpisów.
Znacznie więcej mamy natomiast pism podyktowanych przez Franciszka. Są nimi: w grupie Reguł „Reguła dla pustelni”, „Testament”, „Testament sieneński”, „Ostatnia wola napisana dla św. Klary”, „Zachęta dla Ubogich Pań w klasztorze św. Damiana”; w grupie Listów „List do wiernych” w dwóch redakcjach, „List do rządców narodów”, „List do duchownych” w dwóch redakcjach, „List do całego zakonu”, „List do pewnego ministra”, „List do kustoszów” w dwóch redakcjach i „List do św. Antoniego”; w grupie modlitw „Pozdrowienie Błogosławionej Maryi Dziewicy”, „Pozdrowienie cnót”, „Pieśń słoneczna (Pochwała stworzeń)”, „Wykład modlitwy Ojcze nasz”, „Modlitwy pochwalne odmawiane przy wszystkich godzinach” i „Oficjum o Męce Pańskiej”.
Do tej grupy pism należy też „Reguła Braci Mniejszych”, ale o niej musimy powiedzieć nieco więcej. Pierwszą bowiem regułą Braci Mniejszych było kilka zdań z Ewangelii, wybranych przez Franciszka, reszty dopełniał przykład życia Serafickiego Ojca. W miarę jednak upływu czasu, gdy braci zaczęło przybywać, jawiła się coraz pilniejsza potrzeba spisania norm prawnych.
Franciszek niczego nie chciał narzucać, przeciwnie: oczekiwał, że inicjatywa wyjdzie ze strony braci lub przynajmniej zaaprobują oni przedłożone propozycje. Temu m.in. celowi służyły coroczne kapituły.
Pierwsza wersja reguły, tzw. „Reguła niezatwierdzona” została przygotowana przez Franciszka w 1221 r., ale kapituła uznała ją za zbyt obszerną i za mało precyzyjną ze strony prawnej.
Za dwa lata zatem przedłożył Franciszek kapitule nową wersję reguły. Kapituła aprobowała ją, a papież Honoriusz III zatwierdził oficjalnie bullą „Solet annuere” z 29 listopada 1223 r. Tekst tej wersji reguły został włączony do tekstu bulli, stąd też nazwany został „Reguła zatwierdzona”.
W przygotowaniu ostatecznej wersji reguły wspomagali Franciszka: brat Cezary ze Spiry, który jako znawca Pisma św. ubogacił tekst cytatami biblijnymi i kardynał Hugolin di Segni, biegły w prawie kanonicznym, który dopomógł w sformułowaniach prawnych, oraz zadbał o zgodność reguły z przepisami Kościoła. Nie umiemy natomiast odpowiedzieć, czy i jakie zmiany zostały naniesione do tekstu pod wpływem dyskusji na kapitule.
Czy w takim razie „Reguła Braci Mniejszych” jest w ogóle dziełem Franciszka? Posłużmy się takim przykładem: dyrektor firmy musi podjąć decyzję w jakiejś ważnej sprawie. Przestudiował pisma, jakie w tej sprawie napłynęły i poleca sekretarce przygotować stosowny dokument.
Za godzinę sekretarka przynosi gotowe pismo, dyrektor czyta je, przekreśla jedno czy drugie słowo, dopisuje inne, woła jeszcze radcę prawnego i każe mu zapoznać się z tym pismem. Radca prawny nanosi swoje uwagi. Dyrektor woła głównego specjalistę, ten po zapoznaniu się z pismem wyraża swoje zdanie, uważa, że należy ten czy ów akapit zmienić w całości, inny skrócić.
Pokreślony papier oddaje dyrektor sekretarce i każe jeszcze raz przepisać to na czysto. Za kilkanaście minut sekretarka przynosi gotowy dokument do podpisu.
Kto jest autorem pisma? Dyrektor, sekretarka, radca prawny czy główny specjalista? Oczywiście wszyscy oni współuczestniczyli w przygotowaniu dokumentu, ale ostatecznie podpisał go dyrektor, a podpisując, uznał dokument za swój, aprobował jego treść i wziął za nią odpowiedzialność.
Podobnie ma się rzecz z „Regułą Braci Mniejszych”. Mimo, że w jej redagowaniu uczestniczyły różne osoby, ostatecznie Franciszek uznał ją za swoją i nosi ona jego imię; a nie uczyniłby tego z pewnością, gdyby nie wyrażała ona jego myśli, pragnień i ducha.
Ostatnia grupa, czyli pisma relacjonowane, to: Napomnienia, „Sposób życia przekazany św. Klarze” należący do grupy Reguł, z grupy Modlitw „Modlitwa przed krucyfiksem w kościele św. Damiana” oraz zbliżona swym charakterem do Napomnień „Prawdziwa i doskonała radość”.
/ze strony www.swanna.pl/